Gıybet: Belli bir mümin veya zimmi kâfirin aybını, onu kötülemek için arkasından söylemek, gıybet olur. Gıybet, haramdır. Dinleyen, o kimseyi tanımıyorsa, gıybet olmaz.
Gıybet olunan kimse, bedeninde, nesebinde (soyunda), ahlakında, işinde, sözünde, dininde, dünyasında, hatta elbisesinde, evinde, hayvanında bulunan bir kusur, arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse, gıybet olur. Duyunca üzüleceği bir sözü yüzüne karşı da söylemek günahtır.
Kapalı söylemek, işaret ile, hareket ile bildirmek, yazı ile bildirmek de, hep söylemek gibi gıybettir.
Gıybet, bir Müslümanın gizli bir kusurunu arkasından söylemektir. Kâfirlerin ve açıkça günah işleyen Müslümanların bu günahlarını bildirmek, Müslümanlara zulmedenlerin ve alışverişte onları aldatanların yaptıkları bu kötülükleri duyurmak, Müslümanları bunların şerrinden sakındırmak, Müslümanlığı yanlış anlatanların ve yazanların bu iftiralarını da söylemek gerektiğinden, gıybet olmaz. (Redd-ül-muhtar)
Gıybet haram olduğu gibi gıybet edilen
lafı taşımakta (dedikodu, koğuculuk) caiz değildir.
Din kardeşinin yüzüne söylemekten hoşlanmayacağın şey gıybettir. [İbni
Asakir] Biri için söylenen kusur, onda varsa, gıybettir, yoksa iftira
olur. [Müslim] Gıybet eden (tövbe etmez, affolunmaz, helallik almazsa)
cehennemliktir. [İsfehani] Gıybet ve
koğuculuk (laf taşımak), kişinin imanını zayıflatarak (günah işleye işleye haramlığını
kabul etmez, normal gelir, “gıybet günah değil” der ve kişinin imanını) yok
eder. [İsfehani] "Ey insanlar!...
Birbirinizin kusurunu araştırmayın, arkasından çekiştirmeyin, gıybet etmeyin.
Kim ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır? Bu tiksindiricidir. O halde
Allah'tan korkun. [Hucurât 12. Ayet] Gıybet, etmek leş yemekten daha kötüdür. [İbni Hibban] Beş
şey oruç ve abdestte hayır (fazilet) bırakmaz (tabi ki bunlar orucu ve abdesti bozmasalar da hayır,
fazilet, feyz, bereket bırakmaz): Yalan, gıybet etmek, söz taşıma
(koğuculuk), şehvetle harama bakmak, yalan yere yemin etmek. [Deylemi]
Leş yemek, gıybet ederek, arkadaşının
etini yemekten daha hafiftir. [Ebuşşeyh] “Falancanın boyu kısadır”
diyen birine, Peygamber efendimiz, “Bu sözün denize atılsa, denizi
kokutur.” buyurdu. [Tirmizi] Rasülullâh gıybet
edene, “Tevbe et, kardeşinin etini yedin.” buyurdu. [Taberani,
İbni Ebi Şeybe] Suç işleyerek cezalandırılan birini
gıybet edenlere, Resulullah efendimiz, “Şu eşeğin leşinden yiyin.
Gıybet etmek, şu eşek leşini yemekten daha kötüdür.” buyurdu. [İbni
Hibban] Oruç, ateşe kalkandır. Gıybetle
parçalanmadıkça korur. [Buhari] Gıybet etmeyen Allahü Teâlâ’nın güvencesindedir. [İbni Huzeyme] Gıybet
edenin duası kabul olmaz. [Şir’a] Bir kimsenin malı az, çoluk çocuğu çok, namazı güzel olursa ve Müslümanları gıybet etmezse, kıyamette onunla yan yana oluruz. [Hatib]
GIYBET ZİNADAN DAHA ŞİDDETLİDİR
Gıybetten
sakının; çünkü gıybet zinadan daha şiddetlidir. Kişi zina edip tövbe eder
de, Allahü Teâlâ onun tövbesini kabul eder. Gıybet edilen, gıybet edeni
affetmedikçe, affolmaz. [İbni Ebid-Dünya,
Deylemi, Taberani, Beyheki, Tergib ve Terhib, İ. Şarani, İmam Gazali]
(Hakkını helal etmezse ya
sevaplarını verir ya da o kişinin günahlarını yüklenir. Bu hadisi gıybet etme
zina yap veya zina küçük günahtır diye algılamayalım.)
İslam âlimlerinin kitaplarında bulunan hadis-i şeriflere itiraz edilmez, dil uzatılamaz. Ancak acaba açıklaması nasıldır, âlimlerimiz ne bildirmişlerdir diye sorulabilir.
Bir âyet-i kerime meali de şöyledir:
(Fitne, katillikten daha kötüdür.) [Bekara 191]
Âyet-i kerimede fitnenin adam öldürmekten daha büyük günah olduğu bildiriliyor. Fitne nasıl olur da katillikten daha kötü denmediği gibi, gıybet nasıl olur da zinadan daha kötüdür denmez. Adam öldürmek bir suç ise, fitne bir çok suçlara sebep olabilir. Fitnenin, birçok anlamı vardır. Daha çok küfür, bozgunculuk, bölücülük, bela, imtihan gibi anlamlara gelir. Fitne, bir çok müslüman kanı dökülmesine veya bir müslüman ülkenin küffârın eline geçmesine sebep olabilir.
Bir kimse, nefsine, şeytana ve kötü arkadaşa uyup zina etmişse, sonra pişman olup bir daha yapmamışsa, Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder. Ama gıybet, söz taşımak, bir çok fitnelere sebep olabilir. Gıybete kolayca girildiği, zararının sınırı olmadığı için bu şiddetli bir ikazdır.
İslam âlimlerinin kitaplarında bulunan hadis-i şeriflere itiraz edilmez, dil uzatılamaz. Ancak acaba açıklaması nasıldır, âlimlerimiz ne bildirmişlerdir diye sorulabilir.
Bir âyet-i kerime meali de şöyledir:
(Fitne, katillikten daha kötüdür.) [Bekara 191]
Âyet-i kerimede fitnenin adam öldürmekten daha büyük günah olduğu bildiriliyor. Fitne nasıl olur da katillikten daha kötü denmediği gibi, gıybet nasıl olur da zinadan daha kötüdür denmez. Adam öldürmek bir suç ise, fitne bir çok suçlara sebep olabilir. Fitnenin, birçok anlamı vardır. Daha çok küfür, bozgunculuk, bölücülük, bela, imtihan gibi anlamlara gelir. Fitne, bir çok müslüman kanı dökülmesine veya bir müslüman ülkenin küffârın eline geçmesine sebep olabilir.
Bir kimse, nefsine, şeytana ve kötü arkadaşa uyup zina etmişse, sonra pişman olup bir daha yapmamışsa, Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder. Ama gıybet, söz taşımak, bir çok fitnelere sebep olabilir. Gıybete kolayca girildiği, zararının sınırı olmadığı için bu şiddetli bir ikazdır.
GIYBETİN AZABI
Kıyamette, sevap defteri açılan bir kimse, "Dünyada iken, şu ibadetleri
yapmıştım, burada yazılı değil" der. "Onlar, silinip gıybet
ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir. [İsfehani] Miraca çıkarıldığımda,
bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve göğüslerini tırmalayan kimseler
gördüm. “Bunlar kim?” dedim. Cebrail (a.s), “Gıybet ederek
insanların etini yiyen, şahsiyetlerini zedeleyen kimselerdir.” dedi. [Ebu Davud] Miraç’ta, Cehennemde
kokmuş leş yiyenlerin kim olduğunu sordum. “Bunlar, gıybet ederek
insanların etlerini yiyenlerdir” dendi. [İ. Ahmed] Dört kişinin,
çektikleri şiddetli azaptan, Cehennemdekiler rahatsız olur. Biri, ateşten bir
tabut içindedir, ikincisi bağırsaklarını yerde sürür, üçüncüsü kan ve irin
kusar, dördüncüsü kendi etini yer. İlki borçlu olarak öldü. İkincisi idrardan
sakınmazdı. Üçüncüsü, müstehcen konuşurdu. Dördüncüsü, gıybet ve koğuculuk (laf
taşıma) ederdi. [Taberani] Miraç’ta
göğüslerinden asılarak azap edilenleri gördüm. “Bunlar, kaş göz
işaretiyle alay ve gıybet edenlerdir” dendi. [Beyheki] Nitekim
Kur’an’da, [mealen] şöyle buyuruluyor: “İnsanları arkadan
çekiştirip, kaş göz ile alay edenlerin vay haline!” [Hümeze-1.
Ayet] Yeni defnedilen iki ölü için Rasulullah efendimiz buyurdu ki: Şimdi
onların kabirleri ateşle dolduruldu, azap içindedir. Feryatlarını insan ve
cinden başka her mahlûk işitti. Eğer gizleyebilseydiniz, benim işittiklerimi
siz de işitirdiniz. Bunlardan biri, idrardan sakınmazdı, öteki de, insan eti
yerdi [gıybet ederdi]. [İ.Ahmed, İbni Cerir] Cehennemden en son
çıkan, gıybetten tövbe edendir. Cehenneme ilk giren, gıybetten tövbe etmeden
ölendir. [R.Nasıhin]
GIYBETE ENGEL OLMAK
Söyleyince kabul edecek biriyse mani olmalı, böyle değilse konuyu değiştirmeye çalışmalı veya orayı terk etmeli. Bunlar da mümkün olmazsa, kalben gıybete razı olmamalıdır.
Gıybet edeni dinleyen de günahta ortaktır. [Taberani] Kim ki yanında
Müslüman kardeşinin gıybeti yapıldığı halde, gücü yeterken ona yardım etmezse
(gıybete engel olmazsa), Allah onu dünya ve ahirette zelil kılar. [Camius Sağîr] Bir topluluk içinde
bulunurken, bir kimse hakkında gıybet edildiğini görürsen, o kimse için
yardımcı ol. Ve topluluğu da gıybetten men etmeye çalış veya oradan kalk
git. [İbni Ebiddünya]
“Ümmetimin fesadı (bozulduğu) zamanında sünnetime sarılana bir şehit
sevabı vardır.” [Taberanî] Bugün maalesef İslam ümmeti bozulmuş, gıybet
edene sus demek unutulmuş ve terkedilmiştir. Unutulmuş, terkedilmiş, bir
sünneti yapana, (yeniden canlandırana, ihya edene) 100 defa şehit olma sevabı
vardır. Gıybet edene sus diyene 100 kez şehit olma sevabı verilir. Şehit olmak ile şehit olma sevabı
almak farklıdır.
Gıybeti ve zararını bilen gıybetten kaçıp kurtulur. Mesela yılanı ve zararını bilen, yılanla oynar mı? Yılanı koynuna alıp yatar mı? Gıybetten kurtulmak için:
1- Gıybetin zararını düşünmeli! Gıybet sebebiyle, sevaplarının gideceğini, hatta gıybet ettiği kimsenin günahlarını da yükleneceğini bilmelidir! Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Kıyamette, sevap defteri açılan bir kimse, "Dünyada iken, şu ibadetleri yapmıştım, burada yazılı değil" der. "Onlar, silinip gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir. [İsfehani]
2- Gıybet, dünyada da alında bir kara lekedir! Kendine dedikoducu dedirtmemelidir. Çünkü Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Gıybet edeni dinleyen de günahta ortaktır. [Taberani]
3- Bir kimse, başka birine kırgınsa, onu kötülemeye çalışır, gıybetini eder. Başkasına kızıp da kendini Cehenneme atmanın ahmaklık olduğunu bilen, gıybet etmez. Gıybet etmekle, ona zarar vermiş olmuyor, kendini felakete atıyor. Üstelik sevmediği kişinin günahlarını alıp, yerine kendi sevaplarını veriyor.
4- Bazen topluluktakileri memnun etmek, onları güldürmek için gıybet edilir. İnsanları memnun etmek için, Allahü Teâlâ'nın gazabına maruz kalmayı istemek ne kadar yanlıştır.
5- Gıybet eden, övülmeyi, herkesin kendisinden bahsetmesini ister. Bu bakımdan kendini övmek için dolaylı yolları seçer. Mesela, (Falanca çok geçimsizdir) der. Bu, (Ben geçim ehliyim) demektir. Cömert olduğunu bildirmek için, (Falanca çok cimridir) der. Eğer böyle gıybet edeni dinleyen, akıllı biri ise, kendini bu şekilde övene hiç değer vermez, onun değersiz olduğunu anlar. Bunları dinleyen akıllı değil de, cahil, ahmak biri ise, gıybet ettiği için ona değer verse, ne çıkar? Kazancı ne olur?
6- Başkalarını gıybet edip kusur araştıran kimse, kendi kusurlarını göremez. Halbuki kendi kusurları ile meşgul olan başkalarının kusurlarını göremez. Başkalarının kusurları ile uğraşan birinin, kendi kusurunu görmeyen zavallı bir ahmak olduğu anlaşılır.
7- Kıskanç olan, mal sahiplerini kötüler. (Malı çok ama yemesini bilmez, cimrinin biridir) der. Yahut mevki sahibi için, (Müdür oldu diye kendini bir şey zannediyor) der. Böyle söylemekle, gıybet edilenin ne malı azalır, ne de makamı elden gider. Buna rağmen kıskançlık ateşi, söyleyeni yakıp kavurur. Üstelik, gıybet günahına girdiği için sevaplarını sevmediği kimseye vermeye mahkum olur.
[Halifelik döneminde, İslam devletinde yaşayıp, cizye ve haraç veren kâfire zimmi, kendi ülkesinde yaşayan, İslam devletine bağlı olmayan kâfire de harbi denirdi.]
GIYBETTEN KURTULMAK İÇİN NE YAPILMALI?
Gıybet, insanın sevaplarının azalmasına, başkasının günahlarının kendine verilmesine sebep olur. Bunları her zaman düşünmek, gıybet etmeye mani olur. (İslam Ahlakı)Gıybeti ve zararını bilen gıybetten kaçıp kurtulur. Mesela yılanı ve zararını bilen, yılanla oynar mı? Yılanı koynuna alıp yatar mı? Gıybetten kurtulmak için:
1- Gıybetin zararını düşünmeli! Gıybet sebebiyle, sevaplarının gideceğini, hatta gıybet ettiği kimsenin günahlarını da yükleneceğini bilmelidir! Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Kıyamette, sevap defteri açılan bir kimse, "Dünyada iken, şu ibadetleri yapmıştım, burada yazılı değil" der. "Onlar, silinip gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir. [İsfehani]
2- Gıybet, dünyada da alında bir kara lekedir! Kendine dedikoducu dedirtmemelidir. Çünkü Hadis-i şerifte buyruldu ki:
Gıybet edeni dinleyen de günahta ortaktır. [Taberani]
3- Bir kimse, başka birine kırgınsa, onu kötülemeye çalışır, gıybetini eder. Başkasına kızıp da kendini Cehenneme atmanın ahmaklık olduğunu bilen, gıybet etmez. Gıybet etmekle, ona zarar vermiş olmuyor, kendini felakete atıyor. Üstelik sevmediği kişinin günahlarını alıp, yerine kendi sevaplarını veriyor.
4- Bazen topluluktakileri memnun etmek, onları güldürmek için gıybet edilir. İnsanları memnun etmek için, Allahü Teâlâ'nın gazabına maruz kalmayı istemek ne kadar yanlıştır.
5- Gıybet eden, övülmeyi, herkesin kendisinden bahsetmesini ister. Bu bakımdan kendini övmek için dolaylı yolları seçer. Mesela, (Falanca çok geçimsizdir) der. Bu, (Ben geçim ehliyim) demektir. Cömert olduğunu bildirmek için, (Falanca çok cimridir) der. Eğer böyle gıybet edeni dinleyen, akıllı biri ise, kendini bu şekilde övene hiç değer vermez, onun değersiz olduğunu anlar. Bunları dinleyen akıllı değil de, cahil, ahmak biri ise, gıybet ettiği için ona değer verse, ne çıkar? Kazancı ne olur?
6- Başkalarını gıybet edip kusur araştıran kimse, kendi kusurlarını göremez. Halbuki kendi kusurları ile meşgul olan başkalarının kusurlarını göremez. Başkalarının kusurları ile uğraşan birinin, kendi kusurunu görmeyen zavallı bir ahmak olduğu anlaşılır.
7- Kıskanç olan, mal sahiplerini kötüler. (Malı çok ama yemesini bilmez, cimrinin biridir) der. Yahut mevki sahibi için, (Müdür oldu diye kendini bir şey zannediyor) der. Böyle söylemekle, gıybet edilenin ne malı azalır, ne de makamı elden gider. Buna rağmen kıskançlık ateşi, söyleyeni yakıp kavurur. Üstelik, gıybet günahına girdiği için sevaplarını sevmediği kimseye vermeye mahkum olur.
KAFİRİ GIYBET ETMEK
Zimmi kâfiri gıybet etmek haramdır, harbi kâfiri gıybet etmek caizdir. Şimdi dünyada zimmi kâfir yoktur. Kim olursa olsun, ağzımızı gıybete alıştırmamalıyız.[Halifelik döneminde, İslam devletinde yaşayıp, cizye ve haraç veren kâfire zimmi, kendi ülkesinde yaşayan, İslam devletine bağlı olmayan kâfire de harbi denirdi.]
NELER GIYBET SAYILMAZ?
Fâcirin hâlini anlatmaktan çekinmeyin ki halk, onun zararından korunsun. [Taberani]
Hayasızdan bahsetmek gıybet olmaz. [İ.Adiy]
Bu hadisi şeriflerden anlaşılıyor ki;
- Çekinmeden günah işleyen kişi (fâcir)
- Çekinmeden günah işleyen kişi (fâcir)
- İnsanlara zarar veren veya verebilecek kişileri bahsetmek gıybet olmaz. Örneğin dolandırıcı olan galeri veya müteahhitin veya sapkın yanlış batıl görüşleri olan hocaların veya evlenecek kişinin talibinin kusurunu söyleyip onun zararından insanları uyarmak için insanlara bildirmek gıybet olmaz.
- Bir kişiyi etkili ve yetkili kişi veya makamlara şikayet etmek, mahkemede şahitlik ederken doğruları söylemek gıybet sayılmaz.
- Kişiye lakabıyla hitap edilir ve o da bundan rahatsız değilse gıybet olmaz.
- Bahsedilen kişiyi karşıdaki tanımıyorsa gıybet olmaz.
- Bahsedilen kişiyi karşıdaki tanımıyorsa gıybet olmaz.
- Siyasette açıkça yanlış yapan kişinin yanlışını dile getirmek gıybet olmaz.
- Bir konuda örnek verirken isim vermeden mesela diyerek konunun anlatılması tavsiye edilir. Örneğin dini bir meseleyi öğrenmek için, "Kocam şunu yapıyor, caiz midir?" demesi gıybet olmasa da kocasından bahsetmeyip, "Bir erkek hanımına şöyle yapsa caiz olur mu?" diye sormak daha uygun olur.
İhtiyaç halinde gıybeti caiz olanlar
1- Bir haksızlığı, bir yolsuzluğu şikayet için, ilgili mercilere bildirmek.
2- Etkili ve yetkili birine, (Falanca, gayrimeşru iş yapıyor, buna mani olun) demek.
3- Bid'at sahibi ile gezen birine, (Onunla gezme, o mezhepsizdir) demek.
4- Şahitlikte, (Falanca şöyle yaptı) demek.
5- İnsanları, açıktan günah işleyenlerden korumak için, mesela (O kumarbazdır) demek.
6- Müslümanları, bid’at ehlinin zararlarından korumak için, bunların kitaplarının ve yazılarının bozukluğunu, sözle veya yazı ile bildirmek. [Bunu yapmak, aynı zamanda dinin emridir.]
SAPIK, BATIL GÖRÜŞLÜ HOCANIN GIYBETİ OLUR MU?
Müslümanlığı yanlış anlatanların ve yazanların bu iftiralarını söylemek lâzımdır. Bunlar gıybet olmaz. (Redd-ül-muhtar)
Sual: Peygamberimiz, (Ölülerinizi hayırla anın, iyiliklerini söyleyin, kötülüklerini açıklamayın!) buyururken, İbni Sebe, Ahmet Kadiyanî, Efganî, Reşat Halife, Mevdûdî gibi kimseler sapık da olsa, bunların yanlışlarını söylemek gıybet olmaz mı?
CEVAP
Bu sicili bozukları anlatmak, gıybet olmaz, sevap olur yani dinin emrine uyulmuş olur. Çünkü İbni Âbidîn hazretleri buyuruyor ki:
Ölmüş de olsa, bid’at ehlinin ve Müslümanlığı yanlış anlatanların bu iftiralarını söylemek lazımdır, gıybet olmaz, emr-i maruf olur. (Redd-ül-muhtar)
İki hadis-i şerifte de buyuruldu ki:
Dine bid’at karıştıranları gıybet etmek günah olmaz. [İbni Ebi-d-Dünya]
[Gıybet olur zannıyla] fâcirin hâlini anlatmaktan çekinmeyin ki halk, onun zararından korunsun. [Taberanî]
Demek ki böyle kimselerin bütün yanlışlarını açıklamak gerekiyor. Üç hadis-i şerif:
Bid’at yayılınca, hakkı bilen, bilgisini açıklasın! Hakkı yani doğruyu bildiği hâlde gizleyene lânet olsun! [Hatîb]
Bid’atler yayılıp, sonrakiler, öncekilere lânet edince, doğruyu bilenler herkese söylesin! Söylemeyip gizleyen, Allah’ın indirdiği Kur’anı gizlemiş olur. [İbni Asakir]
Ortalık karıştığı, yalanlar yazıldığı, âdetler ibadetlere karıştırıldığı ve Eshabıma dil uzatıldığı zaman, doğruyu bilenler herkese bildirsin! Allahü Teâlâ'nın, meleklerin ve bütün insanların lâneti, doğruyu bilip de, gücü yettiği hâlde bildirmeyene olsun. [Ebu Nuaym, Deylemî]
Bu lânetlere müstahak olmamak için ölü veya diri bütün mezhepsizlerin dine aykırı yanlışlarını çeşitli yollarla anlatıp, Müslümanları bu sapıklıklardan korumak lazımdır.
GIYBETİN KEFFARETİ
Gıybet etmenin kefareti, üzülüp tevbe etmek ve helalleşmektir. Pişman olmadan helalleşmek, riya olur, ayrı bir günah olur. Gıybet, üç türlüdür:
1- (Bu gıybet değil, onda olan şeyleri söyledim) demek. Böyle söylemekle, harama helal demiş olur ki, çok tehlikelidir.
2- Gıybet olunan, bunu duymuşsa, tevbe etmekle affedilmez. Onunla helalleşmek de gerekir. Bir hadis-i şerif meali: Gıybetini yaptığı kişi, gıybet edeni affetmedikçe, mağfiret olunmaz.[Deylemi]
3- Gıybet olunanın bundan haberi yoksa, tevbe ve istigfar etmekle ve ona hayır dua etmekle affolur. (Ya Rabbi beni de, gıybetini ettiğim kişiyi de affet) diye dua etmelidir! İki hadis-i şerif meali :
Gıybetin kefareti, gıybet edilenin mağfireti için dua etmektir. [İbni Lâl]
Gıybet eden, gıybet edilen için mağfiret dilerse gıybet günahına kefaret olur. [Hatib]
Gıybet 3 Türlüdür:
1- Küfür olan gıybet:
Gıybet edip, (Benimki gıybet değil, onda olanları söyledim) derse, haram olan gıybete helal dediği için küfür olur. Zaten gıybet, onda olanı söylemektir. Onda olmayanı söylemekse iftiradır, daha büyük günahtır. Küfürden tevbe eder gibi, tevbe etmesi gerekir.
2- Duyulan gıybet:
Yaptığı gıybeti, gıybet edilene duyurmaktır. Büyük haram olur. Tevbe etmekle affedilmez, onunla helalleşmek de lazım olur.
3- Duyulmayan gıybet:
Gıybet olunanın bundan haberi olmaz. Tevbe ve istigfar etmekle ve ona hayır dua etmekle affolur. (Berika)
Başka bir ayrıma göre ise gıybet 4 çeşittir.
Gıybet dört çeşittir: Küfür, nifak, günah ve mübah olan gıybet.
1- Küfür olan gıybet: Bir kimse, bir Müslümanı gıybet edip de, (Benimki gıybet değil, olanları söylüyorum) derse, harama helâl demiş olur, harama helâl demek de küfürdür.
2- Nifak olan gıybet: Bilinen bir Müslümanı gıybet edip, (Gıybet olmasın diye ismini söylemiyorum) diyerek takva ehli olduğunu göstermek ister. Fakat dinleyenler, kimi gıybet ettiğini biliyorsa bu nifak, yani münafıklık olan gıybet olup haramdır.
3- Günah olan gıybet: Bizi tanıyan bir Müslümanın ismini söyleyerek yapılan gıybettir.
4- Mübah olan gıybet: Bizi tanımayanı gıybet etmek veya tanısa da fâsık ise, zarar vermesin diye bu hâllerini anlatmak mübah olan gıybettir. (Tenbih-ül-gâfilin)
Bid'at ehlinin bid’atlerini, alışverişte hile yapanların bu hilelerini Müslümanlara duyurup, bunların şerrinden sakınmalarına sebep olmak ve Müslümanlığı yanlış anlatanların bu iftiralarını söylemek gıybet olmaz, emr-i maruf olur. (Redd-ül-Muhtar)
ÖLÜNÜN ARKASINDAN KONUŞMAK
Sual: (Ölüyü kötülemek gıybettir, günahtır) deniyor. Mesela bid’at ehli veya kâfir bir yazar yanlış şeyler yazıp ölse, onun yanlışlarını söylemek gıybet mi oluyor?
CEVAP
Hayır, günah olmaz. Ölüyü değil, ölülerimizi, yani Müslüman ölüleri kötülemek bildiriliyor. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Ölülerinizin iyiliklerini söyleyin, kötülüklerinden bahsetmeyin!) [Tirmizî]
Dirileri kötülemek de caiz değil, ama dirilerle helalleşme imkânı vardır, ölüye göre biraz daha hafiftir.
Dine aykırı yazı yazan ölü veya diri Müslümanın da, bu hatasını bildirmek gıybet olmaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder